فعالیت ضد سرطانی اسانس های گیاهی

برخی آنزیم ها وافزایش سم زدایی، تعدیل مقاومت چند دارویی و مکانیسم هم افزایی ترکیبات فرار، مسئول خواص پیشگیری کننده شیمیایی سرطان یک بیماری رو به رشد در سراسر جهان است و بعد از بیماری قلبی دومین عامل مرگ و میر است. بر اساس گزارش اخیر آژانس بین المللی تحقیقات سرطان، ۱۲ ملیون مورد جدید سرطان در سراسر جهان در سال رخ می دهد که شامل گروهی از سرطان ها نظیر سرطان کبد، ریه، معده، روده بزرگ، سینه و … است. به نظر می رسد منطقی ترین راه برای تاثیر گذاری بر روند سرطان زایی تداخل در مراحل شروع، رشد ،پیشرفت و مسیرهای سیگنالینگ آن است.تحقیقات زیادی در سال های اخیر بر روی مکانیسم های ضد سرطانی اسانس های گیاهی انجام شده است و این موضوع را ثابت کرده اند که اسانس های گیاهی (اسنشال اویل ها) کاربردهای درمانی بالقوه ای در پیشگیری از سرطان دارند.ترکیبات اسانسی گیاهان شامل مونوترپن ها، سسکویی ترپن ها و فنولیک ها از جمله ترکیبات مهم گیاهان معطر هستند. که تاثیرات قابل توجهی بر پیشگیری و درمان سرطان دارند. مکانیسم های مختلفی مانند آنتی اکسیدانی، ضد جهش زایی و ضد تکثیر، افزایش عملکرد و نظارت سیستم ایمنی، القای آنها هستند. در این جا سعی شده خلاصه ای از این تاثیرات را بر اساس مقالات علمی بیان کنیم.

اسانس های طبیعی آنتی اکسیدان های بسیار خوبی هستند
فعالیت آنتی اکسیدانی یکی از موضوعاتی است که در تحقیقات اسانس بسیارمورد مطالعه قرار گرفته است، زیرا اکسیداسیون به مواد بیولوژیکی مختلف آسیب می رساند و متعاقبا باعث ایجاد بسیاری از بیماری ها از جمله سرطان می شود. همچنین بیماری های کبدی، آلزایمر، آرتروز، بیماری های التهابی، دیابت،پارکینسون، آترواسکلروز از جمله بیماری های دیگری هستند که با فعالیت های آنتی اکسیدانی بهبود می یابند. اخیرا،ً بسیاری از محققان فعالیت آنتی اکسیدانی اسانس های مختلف را به منظور جستجوی آنتی اکسیدان های طبیعی ایمن بررسی کرده اند و در نتیجه، مطالعات مختلف نشان داده اند که اسانهای طبیعی منابع طبیعی ایده آل آنتی اکسیدان ها هستند.در یک مطالعه اسانس طبیعی آویشن، بالاترین اثر آنتی اکسیدانی را در مقابل اسانس های دیگر نشان داد و بعد از آن میخک، برگ دارچین، ریحان، اکالیپتوس و بابونه قرارگرفتند.

اسانس های طبیعی مانع جهش زایی سلول ها می شوند.

فعالیت ضد جهش زایی اسانس های طبیعی به چندین مکانیسم وابسته است از جمله، مهار نفوذ جهش زاها به داخل سلول ها، غیرفعال شدن جهش زاها با مهار مستقیم آن ها، جذب آنتی اکسیدانی رادیکال های تولید شده توسط جهش زاها، فعال کردن آنزیم های آنتی اکسیدانی سلولی، مهار تولید جهش زا ها توسط P450 و فعال سازی سم زدایی آنزیمی جهش زاها توسط ترکیبات اسانس.ترکیبات اسانسی مانند ترپینئول، ۱ و۸ سینئول، لیمونن، کافور، سیترونلال و سیترال از مهمترین ترکیبات ضد جهش زایی اسانس ها هستند.

اسانس های طبیعی از تکثیر سلول های سرطانی جلوگیری می کنند

اسطخودوس، مریم گلی و میخک و آویشن و لیمو از جمله اسانس هایی هستند که با داشتن ترکیباتی نظیر آلفا پینن، بتا ترپن و آلفا ترپینئول سبب مهار رشد سلول های سرطانی می شوند. این ترکیبات با مکانیسم های مختلفی سبب القای مرگ درون سلولی (آپوپتوز) در سلول های سرطانی می شوند. اسانس هایی نظیر سیاهدانه با فعالیت هم زمان، افزایش سلول های ایمنی کشنده سلول های سرطانی (NK cell) و آپوتوز سلول های سرطانی، بسیار موثر عمل می کنند. این فعالیت مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است و سبب شده یکی از اهداف درمانی مورد توجه در درمان سرطان و تحقیق بیشتر قرار گیرد.

اسانس های طبیعی سیستم ایمنی را تقویت می کنند
مکانیسم هایی که به بهبود سیستم ایمنی کمک می کنند زمانی مؤثر هستند که عوامل خاصی مانند کاهش استرس، حمایت از باکتری های خوب روده و بهبودکیفیت خون و لنف در نظر گرفته شوند. یک استراتژی عمدتا موفق، استفاده از رایحه درمانی است. آروماتراپی به روش های مختلفی مانندکنترل هورمون های ترشح شده توسط غدد فوق کلیوی و در نتیجه کاهش استرس، تحریک پاسخ ایمنی با حمایت از لنف برای حذف سموم، و باتحریک تولید سلول های تقویت کننده ایمنی و از بین بردن مواد مضر نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی بازی می کند.

اسانس های طبیعی سم زدایی را افزایش می دهند
بسیاری از مواد و ترکیبات سمی موجود در موادغذایی تولیدی، مواد آرایشی- بهداشتی، رنگ ها و اسانس های شیمیایی و مواد سمی موجود در هوای تنفسی از جمله از عوامل ایجاد کننده سرطان ها هستند. ترکیبات موجود در اسانس های طبیعی از روش های مختلفی و با فعال کردن موادی نظیر P450 ، فعالیت سرطان زایی این مواد سمی را مهار می کنند.

اسانس های طبیعی مقاومت دارویی سلول های سرطانی به درمان را کاهش می دهند

موفقیت شیمی درمانی اغلب با ایجاد مقاومت دارویی، کاهش می یابد. این امر موجب کاهش ورود داروها به سلول های سرطانی و در نتیجه عدم موفقیت در درمان می گردد. مطالعات نشان می دهد برخی اسانس ها نظیر اسطخودوس و سیاهدانه این مقاومت دارویی را کاهش داده و اثر بخشی داروهای شیمی درمانی را افزایش می دهند. البته استفاده هم زمان از اسانس ها و داروهای شیمی درمانی نیاز به بررسی های بیشتری دارد زیرا در برخی موارد ممکن است ، اسانس ها، ترکیبات دارویی شیمی درمانی را سم تلقی کنند و سبب تخریب آن ها شوند.

نتیجه گیری
اسانس ها با فعالیت هم زمان بر روی چندین مکانیسم، گزینه های بسیار خوبی برای درمان های مکمل سرطان هستند. به نظر می رسد اثر هم افزایی ترکیبات مختلف موجود در یک اسانس نقش مهمی در درگیری چندین مکانیسم ضد سرطانی ایجاد کند. تا تبدیل شدن اسانس های گیاهی به داروهای ضد سرطانی هنوز نیازمند تحقیقات بیشتری هستیم.
نویسنده: فاطمه السادات حسینی

منبع: مقاله Anticancer activity of essential oils: a review